Karotenoidy

 

 

Karotenoidy to związki, nadające barwę od żółtej aż po czerwoną a nawet fioletową roślinom i zwierzętom. Zwierzęta, w tym człowiek, w przeciwieństwie do roślin nie są w stanie same syntetyzować tych związków, dlatego konieczne jest ich dostarczanie z pożywieniem. Są one rozpuszczalne w tłuszczach, zatem dodatek do warzyw np. oliwy czy masła (oczywiście jeśli nie musimy z niego zrezygnować) ułatwi ich wchłanianie.

 

Ochronny wpływ karotenoidów na organizm zawdzięczamy ich silnym właściwościom antyoksydacyjnym. Antyoksydanty to związki, które potrafią hamować powstawanie wolnych rodników lub przekształcać je w nieaktywne formy.

 

Najsłynniejszy z karotenoidów, β-karoten, kojarzy nam się przede wszystkim ze zdrową skórą. I słusznie, jest on dodatkiem do kosmetyków chroniących przed promieniowaniem UV lub poprawiających koloryt skóry. Ponadto karotenoidy zapobiegają złuszczaniu się naskórka i wspomagają gojenie wszelkich uszkodzeń w obrębie skóry, opóźniają również proces starzenia się. β-karoten wspomaga pracę układu odpornościowego, zapobiega przenikaniu infekcji przez drogi oddechowe i przewód pokarmowy. Dostarczany jest głównie przez morele, dynie, czerwoną paprykę, arbuza, bataty, papaję, szpinak i oczywiście marchew. Suplementując β-karoten warto zwrócić uwagę na fakt, że jego nadmiar działa sprzyja procesom oksydacyjnym a u palaczy zwiększa ryzyko raka płuc.

 

Karotenoidy w diecie to znakomity sposób na uniknięcie chorób układu krążenia. Zapobiegają one utlenianiu się cholesterolu LDL, co ma ogromne znaczenie w ograniczeniu rozwoju miażdżycy. β-karoten stosowany łącznie z witaminą C i E ma zdolność cofania zmian miażdżycowych. Badania epidemiologiczne wykazały związek między spożyciem surowych warzyw i owoców a zmniejszeniem ryzyka choroby wieńcowej. Antyoksydanty, które szczególnie wpływają na zdrowie układu sercowo-naczyniowego to likopen, luteina, β-karoten, zeaksantyna.

 

Barwniki te zapobiegają również rozwojowi nowotworów. Potwierdzono, że likopen (obecny w warzywach o czerwonej barwie) zapobiega rozwojowi raka przełyku, żołądka, okrężnicy i odbytnicy, a także prostaty i szyjki macicy. Luteina (obecna w żółtych i pomarańczowych warzywach) zmniejsza zachorowalność na raka piersi. Proliferacji (namnażaniu, rozrastaniu się komórek) najsilniej przeciwdziała α-karoten (znaleźć można go tam gdzie β-karoten).

 

Luteina oraz zeaksantyna, dzięki właściwościom antyoksydacyjnym, zapobiegają zwyrodnieniu plamki żółtej oraz katarakcie.

 

Najsilniejsze działanie przeciwutleniające wykazuje niedawno odkryty karotenoid – astaksantyna obecna m.in. w łososiach, pstrągach, krewetkach i rakach. Jej działanie opiera się na łagodzeniu stanu zapalnego, ograniczeniu uszkodzeń DNA, ochronie przed nowotworami i promieniami UV, a także obniża poziom trójglicerydów i podnosi poziom cholesterolu HDL (dobrego cholesterolu). Astaksantyna ma wpływa na poprawę siły mięśni a także wspomaga ich regenerację po wysiłku. Stanowi też barierę ochronną przed Helicobacter pylori, bakterią która przyczynia się do powstawania wrzodów żołądka. Przeciwdziała zmianom skóry spowodowanym starzeniem się, takim jak zmarszczki, plamy starcze, utrata jędrności i elastyczności.

 

Warto jeszcze dodać, że „rozmieszczenie” karotenoidów w warzywach nie jest równomierne, np. jeśli chodzi o białą  kapustę to znacznie więcej jest ich w zewnętrznych liściach niż w wewnętrznych. Likopen umiejscawia się chętniej w skórce pomidora niż w miąższu.